امیران آب و تقسیم آبی که قانون داشت
تاریخ انتشار: ۲۴ اردیبهشت ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۷۷۴۶۳۱۵
میراب ها در گذشته مسئولیت تقسیم آب کشاورزی قنات‌ها را بر عهده داشتند تا قطره‌ای از آن هدر نرود و زمین‌داران بر اساس وسعت زمین‌هایشان آب مورد نیاز برای آبیاری محصولات را به دست آورند.
میرآبی در مناطق کویری به دلیل شرایط اقلیمی خاص آن، مشهودتر بوده است. از ابتدای کشف قنات، تعیین زمان و تقسیم عادلانه آب بین سهامداران توسط میرآب و با ابزار ساعت آبی یا فنجان انجام می‌شد که به مرور زمان این تقسیم آب، ساعتی و ثابت شده است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
زمان‌های قدیم به جای دقیقه و ثانیه از واحد فنجان استفاده می‌کردند، بر این اساس میراب هرگاه می‌خواست زمان گرفتن آب توسط کشاورزان را اعلام کند می‌گفت؛ ۱۰ فنجان دیگر یا ۵ فنجان بعد از غروب نوبتتان فرا می‌رسد.
هرچند آن زمان ۷۰ فنجان یا کاسه از روز ورآمد (طلوع) تا روز در کوه (غروب) ۵۲۵ دقیقه می‌شد؛ ولی در این دوران ساعت‌های ثابت و اندازه‌گیری‌های مدرن بر اساس اینچ و دِبی در آبیاری جای وسایل اندازه‌گیری قدیمی را گرفته‌اند و در کنار آن با آمدن چاه‌های عمیق مرگ قنات‌ها نیز فرا رسید در صورتی که اگر قنات‌ها هنوز زنده بودند شاید وضعیت ما این چنین نبود.
در منطقه کاشمر از ۶۲ رشته قنات تنها ۳۶ رشته با متوسط آبدهی زنده مانده‌اند که یکی از آنها قنات روستای عارف‌آباد است که هنوز با روانی آب گوارای خود، زندگی را در منطقه و امید را در بین کشاورزان قطع نکرده است.
یکی از فعالین در رابطه با مدیریت میرابی و لایروبی قنات روستای عارف‌آباد "غلامرضا حسن‌نژاد" است، گرچه ۶۵ سالگی خود را سپری می‌کند، اما همچنان مسئولیت میرآبی این قنات را بر عهده دارد.
او افزود: میراب از قدیم‌الایام مأموری بوده که از سوی مردم تعیین می‌شد تا با توجه به میزان آب رودخانه‌ها و قنات‌ها بتواند تقسیم‌بندی آن را انجام دهد.
حسن‌نژاد مهمترین و بزرگترین وظیفه میراب‌ها را مدیریت و نگهداری قنات‌ها برشمرد و گفت : از آنجا که آبیاری در منطقه نوبتی و این‌گونه در اختیار زارع قرار می‌گرفت، به همین دلیل نیاز به میراب بود.
او که بعد از مرحوم حاج یعقوب ذوالفقاری مسئولیت این کار را عهده‌دار می‌شود، تصریح کرد: یکی از ۳ قنات روستای عارف‌آباد از توابع بخش فرح‌دشت شهرستان کاشمر، چون مالکین بسیاری داشت خودشان میراب را انتخاب می‌کردند و دو قنات دیگر اربابی و خصوصی بود.
وی عنوان کرد: قنات خصوصی حالت ارباب و رعیتی بود به طوری که سه سهم از محصولی که برداشت می‌شد مربوط به مالک یا ارباب و دو سهم از کشاورز و زارع بود.
حسن‌نژاد افزود: در گذشته‌های دور میراب با فنجانی که ته آن سوراخ بود و روی ظرف آب می‌گذاشت زمان و ساعت آبگیری را اعلام می‌کرد به گونه‌ای که وقتی این فنجان پر آب می‌شد یک ساعت مصرف آب محاسبه می‌شد.
وی گفت: هرچند در گذشته کیفیت آب قنات‌ها بهتر بود و مساحت بیشتری با ساعت آب کمتری آبیاری می‌شد، اما در حال حاضر خروجی آب قنات‌ها بسیار کمتر شده است.
این میرآب عنوان کرد: اگر بخواهم از قنات عارف‌آباد بگویم در سند رسمی آن ساعت آب برمدار ۱۰ روز تقسیم شده است، یعنی هر ۲۴ ساعت را در ۱۰ روز ضرب می‌کنیم می‌شود ۲۴۰ ساعت که هر کشاورز با توجه به سهمش از آب این قنات استفاده می‌کند.
حسن‌نژاد خاطرنشان کرد: از قدیم این ۱۰ روز به ۱۰ صحرا تقسیم شده که هر صحرا حدود ۵ تا ۱۰ مالک نسبت به سهم آب خود دارد، حتی یک نفر، چون مالک ۱۶ ساعت آب قنات است یک صحرا برای اوست.
وی افزود: از قدیم‌الایام تعیین ساعت آب بر اساس سهم مشاع بود به گونه‌ای که هرکس نیم سهم مشاع داشت، سهم او یک ساعت، یک سهم مشاع دو ساعت و همین‌گونه هرچه سهم افزایش پیدا می‌کند به سهم ساعت نیز افزوده می‌شود تا اینکه ۲۴۰ ساعت بین مالکین تقسیم و برنامه ۱۰ روز کامل می‌شود.
این کشاورز یادآور شد: جدیداً فرع خیز (اضافه سهم) نیز به سهم هر ساعت اضافه و مدار آبیاری از ۱۰ روز تبدیل به ۱۲ روز شده است و برای هر ساعت مالکیت ۱۲ دقیقه به زمان آبگیری اضافه شده که بر اساس این طرح مثلاً کسی که ۳ ساعت مالکیت دارد ۳ ساعت و ۳۶ دقیقه از آب این قنات استفاده می‌کند، هرچند درگذشته ۲۵ من زمین با ۳ ساعت آبیاری می‌شد، ولی الآن همان مقدار زمین به ۹ ساعت آب نیاز دارد و این تأثیر در آب‌های چاه موتور نیز مشاهده می‌شود.
این میرآب روستای عارف‌آباد افزود: در سال ۱۳۸۵ در همین روستا ۱۵۰ هکتار زمین زیر کشت گندم بود و همراه قنات و کمک چاه موتور، آبیاری می‌شد، ولی از زمانی که کشت زعفران در منطقه رایج شد این میزان به شدت کاهش یافت.
وی با اشاره به اینکه مادر چاه قنات فدافن، فروتقه و عارف‌آباد در نزدیکی تربت‌حیدریه است، افزود: در روستا دو قنات دیگر به نام‌های طوقان و شادغول بود که خشک شده‌اند.
حسن‌نژاد با بیان اینکه قنات شادغول در ثانیه ۱۷ لیتر آب داشت، عنوان کرد: سال ۱۳۴۰ که پدر بزرگم و پدرم کشاورزی می‌کردند، ۱۰ هزار خروار گندم برداشت می‌شد که کاشمر و حومه را تأمین می‌کرد.
این میرآب با بیان اینکه، چون در مسیر این قنات‌ها طرح‌های آبخیزداری اجرا شده تا حدودی به منابع آبی قنات‌های زنده کمک کرده است، گفت: هنوز از ۱۱ قنات منطقه قنات عارف‌آباد، فدافن، فروتقه و قلعه‌بالا زنده مانده‌اند.
وی با انتقاد از اینکه نباید در گذشته مجوز حفر چاه موتور را می‌دادند، اظهار کرد: قانون خاموشی چاه موتور‌ها در زمستان باید از مدت‌ها قبل اجرا می‌شد تا زمستان‌هایی که بارندگی‌ها خوب بود کمتر آب مصرف می‌شد.
میر آب، یعنی امیر آب یا رئیس آب، میر آب مدیر و محاسبه‌گر زمان و ساعت آبی و تقسیم‌گر عادلانه و تعیین زمان تحویل دادن آب به افراد بوده است. این شغل یکی از شغل‌هایی است که در مناطق روستایی مرسوم بوده و در قدیم از شغل‌های مهم و پر کاربرد بوده که امروزه بسیار کمرنگ شده است. وظیفه این افراد در دوران کم‌آبی سنگین‌تر و مهمتر است، زیرا باید تلاش کنند با مدیریت صحیح تنشی میان مردم برای آبیاری رخ ندهد.
منبع: ایسنا
باشگاه خبرنگاران جوان خراسان رضوی مشهدمنبع: باشگاه خبرنگاران
کلیدواژه: مقابله با کم آبی خشکسالی آب کشاورزی روستای عارف آباد چاه موتور حسن نژاد قنات ها ساعت آب بر اساس ۱۰ روز
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.yjc.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «باشگاه خبرنگاران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۷۴۶۳۱۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
زمان پایان لیگ بیست و سوم مشخص شد + برنامه بازی ها
آفتاب‌‌نیوز :
سازمان لیگ برتر فوتبال ایران برنامه ۴ هفته انتهای این رقابت‌ها را اعلام کرد. طبق این برنامه ۱۱ خرداد پایان بیست و سومین دوره رقابت‌های لیگ برتر است.
برنامه مسابقات به شرح زیر است:
هفته بیست و هفتم؛ بزرگداشت آغاز دهه کرامت و ولادت حضرت معصومه (س) و روز دختران
شنبه ۲۲ اردیبهشت
شمس آذر قزوین- ملوان بندر انزلی- ساعت ۱۷:۱۵- ورزشگاه سردار آزادگان قزوین
مس رفسنجان - فولاد مبارکه سپاهان اصفهان- ساعت ۱۷:۵۰- ورزشگاه شهدای مس رفسنجان
هوادار تهران - پرسپولیس- ساعت ۱۸:۲۰- ورزشگاه پاس قوامین تهران
آلومینیوم اراک - صنعت نفت آبادان- ساعت ۱۸:۳۰- ورزشگاه امام خمینی (ره) اراک
تراکتور تبریز - گل گهر سیرجان- ساعت ۱۸:۵۰- ورزشگاه یادگار امام تبریز
دوشنبه ۲۴ اردیبهشت
ذوب آهن اصفهان- پیکان تهران- ساعت ۱۸:۱۵- ورزشگاه فولاد شهر فولاد شهر
استقلال خوزستان- نساجی مازندران- ساعت ۱۹:۳۰- ورزشگاه غدیر اهواز
استقلال - فولاد خوزستان- ساعت ۱۹:۳۰- ورزشگاه آزادی تهران
هفته بیست و هشتم؛ گرامیداشت سالروز فتح خرمشهر، روز مقاومت، ایثار و پیروزی روز دزفول
سه شنبه اول خرداد
پیکان تهران - تراکتور تبریز- ساعت ۱۹:۴۵- ورزشگاه پاس قوامین تهران
ملوان بندر انزلی- مس رفسنجان- ساعت ۱۹:۴۵- ورزشگاه تختی انزلی
فولاد مبارکه سپاهان اصفهان - هوادار تهران- ساعت ۱۹:۴۵- ورزشگاه نقش جهان اصفهان
گل گهر سیرجان - آلومینیوم اراک- ساعت ۱۹:۴۵- ورزشگاه شهید سلیمانی سیرجان
صنعت نفت آبادان -شمس اذر قزوین- ساعت ۱۹:۴۵- ورزشگاه تختی آبادان
فولاد خوزستان- ذوب آهن اصفهان - ساعت ۱۹:۴۵- ورزشگاه شهدای فولاد اهواز
نساجی مازندران - استقلال - ساعت ۱۹:۴۵- ورزشگاه شهید وطنی قائمشهر
پرسپولیس- استقلال خوزستان- ساعت ۱۹:۴۵- ورزشگاه آزادی تهران
هفته بیست و نهم؛ صرفه جویی در مصرف آب
یکشنبه ۶ خرداد
فولادخوزستان- پیکان تهران- ساعت ۲۰- ورزشگاه شهدای فولاد اهواز
استقلال - گل گهر سیرجان- ساعت ۲۰- ورزشگاه آزادی تهران
هوادار تهران -نساجی مازندران- ساعت ۲۰- ورزشگاه پاس قوامین تهران
آلومینیوم اراک - فولاد مبارکه سپاهان اصفهان - ساعت ۲۰- ورزشگاه امام خمینی (ره) اراک
شمس اذر قزوین-پرسپولیس - ساعت ۲۰- ورزشگاه سردار آزادگان قزوین
مس رفسنجان-استقلال خوزستان- ساعت ۲۰- ورزشگاه شهدای مس رفسنجان
تراکتور تبریز-ملوان بندر انزلی - ساعت ۲۰- ورزشگاه یادگار امام تبریز
ذوب آهن اصفهان- صنعت نفت آبادان- ساعت ۲۰- ورزشگاه فولاد شهر فولاد شهر
هفته سی ام؛ روز جهانی بدون دخانیات و مبارزه با مواد مخدر
جمعه ۱۱ خرداد
پیکان تهران- استقلال- ساعت ۲۰- ورزشگاه پاس قوامین تهران
استقلال خوزستان- هوادار تهران- ساعت ۲۰- ورزشگاه غدیر اهواز
ملوان بندر انزلی- آلومینیوم اراک - ساعت ۲۰- ورزشگاه تختی انزلی
صنعت نفت آبادان - تراکتور تبریز- ساعت ۲۰- ورزشگاه تختی آبادان
گل گهر سیرجان- ذوب آهن اصفهان- ساعت ۲۰- ورزشگاه شهید سلیمانی سیرجان
فولاد مبارکه سپاهان اصفهان – شمس آذر قزوین- ساعت ۲۰- ورزشگاه نقش جهان اصفهان
پرسپولیس - مس رفسنجان- ساعت ۲۰- ورزشگاه آزادی تهران
نساجی مازندران - فولادخوزستان - ساعت ۲۰- ورزشگاه شهید وطنی قائمشهر
خودکشی از رزیدنتها به پزشکان رسیده؛ چرا دکتر سمیرا آلسعیدی خودکشی کرد؟/ «خودکشی پزشکان بهمثابه یک انتحار اجتماعی است»